معرفی اجمالی مرجان های دریایی:
این آبزیان حساس به ویژه در مناطق گرمسیری جهان نقش بسیار مهمی را در پایداری و تداوم حیات اقیانوس ها ایفا می کنند. همچنین آبسنگهای مرجانی نقش مهمی را در پایداری و پا برجایی جوامع محلی دارند. در بیش از 80 کشور درحال توسعه جهان، جوامع محلی برای تامین مواد غذایی و کسب درآمد ، وابسته به آبسنگهای مرجانی می باشند.
مرجان ها از اجزایی به نام پلیپ تشکیل شده اند. پلیپ ها در درون خود مایعی ژله مانند دارند. دهان مرجان ها از اجزایی به نام تانتیکلز تشکیل شده است که به وسیله آن پلانکتون ها را به دام می اندازد. مرجان ها که زندگی همیارگونه ای دارند، به دو طریق تقسیم سلولی و حرکت لاروها تولید مثل کرده و در هنگام خطر نیز به وسیله سیستم دفاعی و تهاجمی از خود دفاع می کنند. این موجودات تا جایی که مواد غذایی در دسترسشان باشد از رشد مناسبی برخوردار بوده و در زمان فقر غذایی رشد آنها کاهش یافته و در نهایت متوقف شده و اجازه رشد به گونه های دیگری می دهند که فرصت های غذایی مناسب تری دارند.
مرجان ها، سازندگان اصلی تشکیلات یا جزیره های کوچک دریایی بوده و توده های سختی را به وجود می آورندکه قادر به مقاومت در برابر امواج کوبنده دریاها هستند. بسیاری از جانوران در لابه لای مرجان ها به سر می برند. تولید مثل پولیپها به صورت کلنی های متراکم، مرجان های آهکی و تشکیلات مرجانی تولید می کنند. این جانوران به آب های تا 20 درجه سانتیگراد یا گرمتر احتیاج دارند و از سطح تا اعماق 37 متر، میان 28 درجه شمالی و 28 درجه جنوبی به سر می برند. در اطراف فلوریدا، هند غربی، دریای مرجان هاوایی وفلیپین تا استرالیا و آفریقای شرقی فراوان هستند.
زیست شناختی مرجان های دریایی
مرجان ها براساس تعداد تانتاکول ها ، خطوط تقارن و یکسری ویژگی ها مربوط به اسکلت آنها به دو زیر رده تقسیم می شوند :
مرجان های هرماتیپیک : مرجان های مغزی ، آکروپورا ، مرجان های شاخه ای ، مرجان های ستونی ، مرجان های لپتوپسامیا یا مرجان های صخره ای
مرجان های آهرماتیپیک : مرجان های آهرماتیپیک از جمله شلاق های دریایی ، پرهای دریایی و قلم های دریایی به عنوان مرجان نرم نیز شناخته می شوند.
تولید مثل مرجانها :
مرجان ها می توانند تک جنسی یا هرمافردویت باشند. در هر یک از این دو حالت می توانند تولید مثل جنسی و غیر جنسی داشته باشند. لاروهای حاصل از تولید مثل در نواحی جدید ساکن می شوند .
تولید مثل جنسی :
مرجان ها عمدتاً تولید مثل جنسی دارند. حدود 25 درصد از مرجان های هرماتیپیک (مرجان های سخت) کلنی های تک جنسی دارند در حالی که بقیه هرمافردویت هستند .
رها سازی :
حدود 75 درصد از مرجان های هرماتیپیک گامت های خود را به داخل آب رها می کنند . گامت ها در طول لقاح به هم می پیوندند و یک لارو میکروسپکی به نام پلانولا می سازند که معمولاً صورتی رنگ و کروی شکل است. یک کلنی مرجانی معمولی در هر سال هزاران لارو تولید می کند تا شانس تولید یک کلنی جدید را برای خود به حداکثر برساند .
رها کردن هم زمان تخم ها امری بسیار متداول در زیستگاه صخره های مرجانی است. حتی در جاهایی که کلنی هایی از چندین گونه مختلف حضور دارند، تمام مرجان ها تخمک و اسپرم خود را در یک شب در آب رها می کنند. این همزمانی ضروری است تا گامت های نر و ماده بتوانند یکدیگر را بیابند. مرجان های متعلق به گونه های مختلف برای تعیین زمان مناسب برای رهاسازی گامت ها، به عوامل زیست محیطی وابسته اند. این عوامل شامل تغییرات دما، چرخه های ماه، طول روز وتغییرات شیمیایی احتمالی است. تخم ریزی همزمان منجر به تشکیل هیبریدها می شود و می تواند منجر به تولید گونه جدیدی از مرجان ها گردد. عامل بلاواسطه و فوری که منجر به تخم ریزی مرجان ها می شود، اغلب نور خورشید است. تخم ریزی نمایشی مهیج است، در این زمان، ابری از گامت، آب شفاف را در بر می گیرد .
بچه زایی :
گونه های بچه زا معمولاً مرجان های نرم یا آهرماتیپیک (غیر ریف ساز) هستند که در مناطقی با جریان های شدید زیست می کنند. آنها تنها اسپرم رها می کنند که شناور هستند و به سمت مرجان هایی که تخم لقاح نشده را هفته ها با خود حمل کرده اند، حرکت می کنند. حتی در این گونه ها نیز گاهی رهاسازی اسپرم ها به طور هم زمان صورت می گیرد. بعد از لقاح، مرجان ها پلانولا را رهاسازی می کنند.
تولید مثل غیرجنسی:
در یک کلنی مرجانی، پولیپ ها که از نظر ژنتیکی منحصر به فرد هستند، به طور غیرجنسی و از طریق جوانه زدن، تقسیم طولی و تقسیم عرضی تولید مثل می کنند. جوانه زدن شامل جدا شدن یک پولیپ کوچک تر از یک کلنی بالغ است. پولیپ تازه رشد می کند و بخش های مختلف بدن خود را شکل می دهد.
جوانه زدن به دو صورت انجام می پذیرد :
•درون تانتاکولی از صفحه دهانی، با تولید پولیپ های هم اندازه در داخل حلقه تانتاکول ها –
•خارج تانتاکولی از پایه، با تولید یک پولیپ مشابه
شرایط زیست محیطی مرجان های دریایی
بیشترین حالت رشد مرجانها در عمق 10 متری بوده و در عمق بیش از 90 متری هم دیده نمی شوند.
فاکتورهای فیزیکی :
اسیدیته آب : 5 تا 8/5
کیفیت و شفافیت آب و نور : به آب شفاف و نور مناسب یعنی فاقد مواد معلق سیلت و رس آواری نیاز دارند.
شوری : شوری آب( بین 28 تا 38 در هزار)
شوری از دیگر عوامل محدود کننده توسعه آبسنگهای مرجانی محسوب می گردد. مرجان های آبسنگ سازقادر به تحمل شوری پایین تر از محدوده عادی آب دریاها( 32 تا 35 در هزار) نبوده و بدین جهت در مناطقی که دارای ورودی آب شیرین رودخانه است یافت نمی شوند. درحالیکه در مناطقی از خلیج فارس که شوری آن تا 42 گرم در لیتر نیز می رسد بخوبی رشد می نمایند .
درجه حرارت : حرارت مناسب (بین 18 تا 35 درجه سانتیگراد) می باشد. تقریبا تمامی آبسنگهای مرجانی در آب های دریایی با حرارت کمتر از 20 درجه یافت می شوند ولی هیچ گونه آبسنگی در آبی که حرارت متوسط سالانه آن کمتر از 18 درجه باشد تشکیل نمی شود . مناسب ترین درجه حرارت برای تشکیل آبسنگها حرارت میانگین سالانه 23 تا 25 درجه است. بعضی از آبسنگهای مرجانی قادر به تحمل حرارت های 36 تا 40 درجه سانتیگراد هم می باشندکه از آن جمله آبسنگهای واقع در جنوب خلیج فارس در سواحل عربستان، بحرین و قطر می باشد .
عمق آب : عمق مناسب یعنی جایی که پوشش آب به صورت دائم باشد. بیشترین حالت رشد مرجانها در عمق 10 متری بوده و در عمق بیش از 90 متری هم دیده نمی شوند. از دیگر فاکتورهای موثر بر حیات مرجانها، می توان به آشفتگی و عمل امواج، پدیده ی فرونشینی سواحل، تغذیه مناسب و وجود یک لایه سخت برای تثبیت مرجانها اشاره کرد .
میزان تعویض آب:
با توجه به تجارب به دست آمده در کشور، بهترین میزان تعویض آب برای دست یابی به نتیجه مطلوب در پرورش مرجان ها 29 درصد در هفته می باشد. در ضمن به منظور حصول به رشد مناسب تر می بایست با استفاده از دستگاه موج ساز، جریان مورد نیاز پرورش را به وجود آورد که قدرت این دستگاه با توجه به گونه می تواند از 5000 تا 15000 لیتر در ساعت متفاوت باشد.
دستگاه موج ساز :
برای ایجاد محیطی تقریبا مشابه محیط طبیعی در آکواریوم های آب شور طراحی و تولید می شود. این دستگاه علاوه بر ایجاد شباهت زیستی با اکوسیستم طبیعی موجب سلامتی و مانعی برای تجمع چربی دور اعضای حیاتی می شود و در واقع اینکار نوعی ورزش محسوب می شود. بعلاوه صخره های زنده و مرجان ها نیز به این نوع جریان وابسته هستند به طوری که این نوع جریان باعث بیرون رانده شدن دتریتوس )مواد آلی پوسیده( و جذب شدنش توسط سیستم فیلتراسیون می شود.
در هنگام نصب این دستگاه به این نکته باید توجه داشت که فشار موج ساز نباید به سمت پایین باشد به صورتی که شن کف آکواریوم را بلند کند. یکی از مواردی که کمتر کسی به آن توجه دارد میزان ولتاژ برق مصرفی این دستگاه می باشد که می بایست به این موضوع در هنگام خرید دقت شود . همچنین می بایست قدرت موج ساز را نسبت به طول آکواریوم خود انتخاب کرد. از آن جایی که در آکواریم آب شور و مرجانی، گردش آب بسیار مهم است موج ساز شرایط طبیعی برای زندگی ماهیان در آکواریم را فراهم می کند. این دستگاه قادر به شبیه سازی موج یا گرداب طبیعی می باشد. استفاده از موج ساز در سلامت آبزیان، رشد آن ها و تبادلات گازی موثر بوده و از بروز بیماری به ویژه لکه سفید جلوگیری می کند و همچنین موجب توازن عناصر کمیاب در تمامی سطوح آب می گردد .
فاکتورهای شیمیایی :
کلسیم آب : 400 تا 440 میلی گرم در لیتر
کلسیم اولین جزء تشکیل دهنده مرجان ها، صدف ها، جلبک های آهکی و بیشتر ارگانیسم های دیگری می باشد که در آکواریوم رشد می کنند. بدون تامین مقدار کافی کلسیم این آکواریوم ها شکوفا نمی شوند و نهایتا رو به نابودی رفته و از بین می روند.
ید آب : 1 قطره در 25 لیتر آب
ید مکمل خیلی مهمی برای آکواریوم های مرجانی و آکواریوم هایی است که حاوی جانوران در حال پوست اندازی هستند. مرجان ها نیاز به ید بیشتری نسبت به جانوران دیگر دارند. ید مهم ترین عنصر برای مرجان های نرم و همچنین بیشتر مرجان های غیرشاخی می باشد . گاهی برای از بین بردن نوعی آلودگی باکتریایی در مرجانها از یک قطره ید استفاده می شود.
منیزیم آب : منیزیم با مقادیر بالایی ( 1300 تا 1350 قسمت در هزار) در آب طبیعی دریا وجود دارد. بر خلاف اهمیتی که دارد، این عنصر برای مدت ها به عنوان پارامتر مهم آکواریوم دریایی مورد غفلت قرار گرفته بود. بر خلاف آن امروز می دانیم که منیزیم تاثیر قابل توجهی در رشد جلبک های آهکی دارد و همچنین دارای تاثیر مثبتی روی رشد بی مهره ها و جلبک ها می باشد.
دستورالعمل یا شیوه نامه تکثیر و پرورش شقایق ها و مرجان های دریایی….
سازمان شیلات ایران
دفتر امور میگو و آبزیان آب شور-مرضیه ناجی
پاییز 94
استفاده از مطلب بدون ذکر عنوان ممنوع : سایت جامع ماهیان زینتی