مقدمه :
آنتی بیوتیک ها می توانند ابزاری مفید برای درمان بیماری های ماهیان آکواریوم شما باشند اما هرگز یک ابزار جادویی همه کاره نیستند. توانایی آنتی بیوتیک ها در درمان ماهیان شما به عوامل مختلفی بستگی دارد :
1) آیا مشکل شما ناشی از عوامل باکتریایی است؟
2) آیا عامل باکتریایی نسبت به آنتی بیوتیک حساس است؟
قبل از استفاده از آنتی بیوتیک باید به مواردی همچون ، منابع استرس زا مانند فقر کیفیت آب (از جمله تغییر دمای شدید) ، تغذیه ، ژنتیک ، و دست زدن و یا حمل و نقل توجه نمود و نسبت به کاهش یا حذف این موارد اقدام نمود . این عوامل با تاثیر مستقیم بر سیستم ایمنی ماهی بدن آن را برای مواجهه نامطلوب با عوامل بیماریزا مستعد می نماید . ماهیان بیمار قبل از استفاده از آنتی بیوتیک باید در مورد بیماری های انگلی نیز مورد معاینه قرار بگیرند. هریک از این عوامل ممکن است عامل اصلی بیماری بوده و علائم ثانویه ناشی از عوامل باکتریایی در ماهی بیمار باشد بنابراین تماس با یک متخصص بهداشت آبزیان می تواند کمک موثری در درمان ماهی بیمار شما داشته باشد.
در شرایطی که شما به ÷رورش تجاری ماهی زینتی مشغول هستید بهتر است قبل از شروع درمان با مراجعه به یک آزمایشگاه دامپزشکی نسبت به نمونه گیری از 4 تا 5 ماهی مبتلا اقدام نمایید تا پس از کشت و شناسایی باکتری در آزمایشگاه موثرترین آنتی بیوتیک برای درمان عامل بیماری مشخص گردد.
باید به این نکته توجه نمود که اکثر آنتی بیوتیک های موجود در بازار مختص ماهیان پرورشی تهیه شده اند و قبل از مصرف در ماهیان زینتی باید دز مناسب آن را از یک متخصص بهداشت آبزیان جویا شد چرا که مصرف بیش ازط اندازه دارو در ماهیان زینتی می تواند خود باعث مسمویت دارویی و در نتیجه مرگ ماهی گردد.
آنتی بیوتیک ها را معمولا به سه طریق تجویز می نمایند :
1) تزریق
2) مخلوط در خوراک
3) حمام و غوطه وری
تزریق :
تزریق موثر ترین روش برای ورود آنتی بیوتیک به داخل جریان خون است. متاسفانه ، این روند بسیار کار مشکل ، هزینه بر و تقریبا غیر عملی برای ماهیان پرورشی و تجاری می باشد. با این حال ، برای تعداد کم ماهی ، و یا مناسب ماهی های مهم و یا گران است ، تزریق بهترین روش برای درمان با آنتی بیوتیک به شمار می رود.
مخلوط در خوراک :
در ماهیان پرورشی ، این روش مقرون به صرفه ترین و معمولی ترین روش برای ارائه آنتی بیوتیک ها ست. در این روش دوز مناسب از آنتی بیوتیک با استفاده از روغن ماهی یا روغن کانولا به عنوان عامل اتصال به غذا اضافه می گردد ،. و سپس جهت تغذیه در مدت زمان مشخصی به ماهی خورانده می شود.
حمام و غوطه وری:
اگر چه درمان به صورت حمام و غوطه وری از محبوبترین متدها برای تجویز آنتی بیوتیک ها ست. در بسیاری از موارد ، حتی یک مقدار زیادی از آنتی بیوتیک در آب تضمین نمی کند که به اندازه کافی از آن را به ماهی درمان موثر باشد.اگر مشغول در مان در آکواریوم مبدائ هستید باید روزنه بین 70 تا 100 درصد آب را تعویض نمایید لذا توصیه می شود که در درمان غوطه وری یا حمام از یک آکواریوم مجزا (بیمارستان) بهره ببرید .توصیه شده است که فیلتر های بیولوژیک و کربن فعال در طول درمان و در آکواریوم مورد عمل حذف گردند. درمان به صورت غوطه وری و حمام بیشتر در عفونت های پوستی توصیه شده و حتما باید دز مناسب و زمان غوطه وری و حمام را رعایت نمود تا ماهی دچار اختلالات دیگر نگردد
پیامد های استفاده از مقدار و زمان نامناسب (مقاومت دارویی)
استفاده از دز بیش از اندازه آنتی بیوتیک در ماهی می تواند موجب مسمومیت دارویی و ایجاد اختلال در اندام کبد ، کلیه ها و سایر ارگان ها گردد . مشکلاتی که معمولا برگشت ناپذیر خواهد بود.از سوی دیگر استفاده دز کم دارو نه تنها کمکی به درمان ماهی بیمار نخواهد کرد بلکه واکسیناسیون مناسبی برای باکتری محسوب شده و آن را نسبت به آنتی بیوتیک مصرف شده مقاوم می سازد. وقتی باکتری ها نسبت به یک آنتی بیوتیک خاص مقاوم می شوند ، حتی غلظت های بالای این دارو بر روی باکتری مورد نظر موثر نخواهد بود
مقاومت به آنتی بیوتیک در مواردی همچون استفاده در زمان های نامناسب و دوره های ناکافی درمان نیز قابل مشاهده است.
نکاتی در مورد استفاده مناسب از آنتی بیوتیک ها
سعی کنید از داروهایی که بسته بندی مناسب بوده و تولید کننده آن مشخص است استفاده کنید
قبل از مصرف دارو به تاریخ مصرف و انقضاء آن دقت نمایید (استفاده از داروهای تاریخ مصرف گذشته نه تنها کمکی به درمان ماهی بیمار شما نمی کند بلکه ممکن است در برخی موارد ایجاد مسمومیت می کند)
آنتی بیوتیک ها را نباید در شرایط گرم و مرطوب نگهداری نمود .
آشنایی با برخی آنتی بیوتیک ها
اریترومایسین: یکی از موثرترین آنتی بیوتیک های مورد استفاده در مورد باکتری های گرم مثبت به خصوص استرپتوکوک . این دارو در حمام درمانی پاسخگو نیست و باید به صورت تزریق یا در خوراک تجویز گردد.(در ماهی خوراکی مورد تایید نیست)
پنی سیلین ها ، از جمله پنی سیلین ، آموکسی سیلین ، آمپی سیلین : داروهای موثر برای باکتری های گرم مثبت . این آنتی بیوتیک ها معمولا انتخاب مناسبی برای درمان ماهی بیمار نیست. (در ماهی خوراکی مورد تایید نیست)
اکسی تتراسایکلین و تتراسایکلین:آنتی بیوتیکی وسیع الطیف و موثر بر روی اکثر باکتری ها ست . بهترین روش درمانی با این دارو حالت حمام و غوطه وری می باشد .متاسفانه به خاطر استفاده نامناسب از تتراسایکلین اکثر باکتری ها نسبت به این دارو مقاوم گشته اند اما اکسی تتراسایکلین هنوز هم بهترین گرینه برای درمان ماهیان زینتی به شمار می رود . این دارو ها به نور حساس بوده و در صورت نگهداری در شرایط نامطلوب می تواند موجب مسمومیت گردند.
آمینوگلیکوزیدها ، از جمله جنتامایسین ، نئومایسین ، کانامایسین و آمیکاسین :تاثیر بسیار بالا آنها در برابر باکتری های گرم نفی به خصوص به صورت تزرقی از خصوصیات بارز این آنتی بیوتیک ها است.کانامایسین و نئومایسین در درمان عفونت های خارجی و به صورت حمام استفاده می گردد و کانامایسین به صورت خوراکی و جهت عفونت های دستگاه گوارش به کار برده می شود . (در ماهی خوراکی مورد تایید نیست)
کینولون ها : این آنتی بیوتیک ها همانند خانواده تتراسایکلین وسیع الطیف بوده و کشنده اکثر باکتری ها محسوب می گردند اما به خاطر اجاد صدمه در سیستم عصبی جانوران استفاده از آنها اکیدا منع شده است.
Nitrofurans ، از جمله به نیتروفورانتوئین ، nitrofurazone ، furanace ، و فورازولیدون: این دارو ها به طور معمول در تجارت ماهی زینتی استفاده می شود
بهتر است در زمان حمام درمانی محیط آکواریوم را تاریک نگه داشت .
استفاده از مطلب بدون ذکر عنوان ممنوع : سایت جامع ماهیان زینتی